Herhangi bir borç ilişkisinde, hem alacaklı taraf hem de borçlu taraf, objektif bir denge oturtularak korunmak zorundadır. Yazımızın da konusunu oluşturan “haciz”, aslında tamamen bu amaca hizmet etmektedir. Bir özel hukuk gerçek veya tüzel kişisi, yasa gereği ya da tarafların karşılıklı ve birbirine uygun irade açıklamaları ile kurulmuş bir sözleşme hükmü uyarınca ödemekle yükümlü olduğu borcu ödemez ve bundan dolayı alacaklıya bir mağduriyet yaşatırsa, alacaklının hakkı, icra ve iflas hukukunun koruması altındadır.
Bu konuda Ödenmeyen Senedin İcraya Verilmesi başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.
Buna göre, alacaklı olan gerçek veya tüzel kişi, borcunu ödememiş olan özel hukuk gerçek veya tüzel kişisine karşı, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’ndan doğan haklarını kullanabilecektir. Bunun akabinde, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun ilgili hükümleri de, alacaklının bir mağduriyet yaşamasının önüne geçmek için bağlayıcı hükümler bulundurmaktadır. Söz konusu yasaların ilgili hükümleri uyarınca, borçlu, alacaklının kendisinin sebep olduğu her tür zararını gidermekle yükümlü olduğu gibi; borcunun içerdiği bedeli mutlak surette ödemek zorundadır. Hukuk düzeni, alacaklının sahip olduğu hakkı teslim etmek için borçlunun sahip olduğu malvarlığı değerlerinin, alacaklının hakkını teslim edecek kadarını haczederek paraya çevirir.[1] Sözü edilen para, alacaklıya teslim edilerek borç kapatılır. Ancak, her malvarlığı değerinin paraya çevrilmesi, yani haczedilmesi hukuk düzenince olanaklı kılınmamıştır. Gerek 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Kanunu ve gerekse 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu, konuyla ilgili net hükümler ortaya koymuştur. Bu hükümlere kabaca bir göz gezdirecek olursa, şu şekilde bir yol izlenmelidir:
İcra ve İflas Kanunu’nun Konuyla İlgili Hükmü Nedir?
İcra ve İflas Kanunu, bu konudaki en bağlayıcı kaynaktır. Bu nedenle, hangi malvarlığı değerlerinin haczedilebilip haczedilmediği sorusunun tam yanıtı, bu kanunun 82. Maddesine uzun ve ayrıntılı bir şekilde verilmiştir. Bu maddenin değindiği önemli hususlara atıf yaparak konuyu açıklayalım.
Ancak öncesinde açıklıkla belirtmeliyiz ki, bir borç ilişkisinin taraflarından birinin bir kamu tüzel kişisi (devlet) olması durumunda, alacaklının kamu mallarını haczetme yetkisi bulunmamaktadır. Bu durum, İİK md. 82’de, “Devlet malları ile mahsus kanunlarında haczi caiz olmadığı gösterilen mallar” şeklinde hükme bağlanmıştır.
Bunların yanı sıra, 82 . maddede hüküm altına alınan haczi caiz olmayan mallar bunlardan ibaret değildir. Kanuna atıf yaparak ifade edelim ki,
Ekonomik faaliyeti, sermayesinden ziyade bedenî çalışmasına dayanan borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya,
Para, kıymetli evrak, altın, gümüş, değerli taş, antika veya süs eşyası gibi kıymetli şeyler hariç olmak üzere, borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için lüzumlu eşya; aynı amaçla kullanılan eşyanın birden fazla olması durumunda bunlardan biri,
Borçlu çiftçi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan arazi ve çift hayvanları ve nakil vasıtaları ve diğer eklenti ve ziraat aletleri; değilse, sanat ve meslekî için lüzumlu olan alet ve edevat ve kitapları ve arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimlerini temin eden nakil vasıtaları…
Yukarıda sayılan temel hususların yanı sıra, aynı maddenin devamında da çeşitli haczi caiz olmayan mallar sıralanmıştır. Bu konularda pek çok Yargıtay kararı bulunmakta olup; Türk hukukunun konuyla ilgili istikrarlı ve sağlıklı bir içtihat geliştirdiğini de kabul etmek gerekir.[2]
[1] Yargıtay 12. HD., E. 2008/21494, T.: 27.01.2009
[2] GÜLAN, Aydın, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, Cilt 16, Sayı 1, sf. 22 vd.
Büromuz İcra ve İflas Hukuku hakkında Gaziantep ve yakın illerde avukatlık ve danışmanlık hizmeti vermektedir. Detaylı bilgi için arayabilirsiniz.
Aşağıdaki yazılarımızı da okuyabilirsiniz:
Kredi Dosya Masraf İadesi Nasıl Alınır?
Tahliye Taahhüdü Nedir? Şartları Nelerdir?
Kiralanan Taşınmazın İlamsız İcra Yolu ile Tahliyesi Nasıl Olur?
Son Yazılar
